Semester 4 – Paper 3 – Indian Administration – भारतीय प्रशासन (from November 2025 under NEP)

Introduction to Indian Administration – भारतीय प्रशाासनाची ओळख

Evolution and Constitutional context – उत्क्रांती आणि घटनात्मक प्रशासन
Salient features – प्रमुख वैशिष्ट्ये
District Administration – जिल्हा प्रशासन

Personnel Administration – कर्मचारी प्रशासन

Recruitment – All India Services, Central services and state services
नोकरभरती – आखिल भारतीय सेवा, केंद्रीय सेवा, राज्य सेवा
Public Service Commission – Union Public Service Commission and Maharashtra Public Service Commission
लोकसेवा आयोग – केंद्रीय लोकसेवा आयोग आणि महाराष्ट्र लोकसेवा आयोग
Training process and institutes – Lal Bahadur Shastri Academy and YASHADA.
प्रशिक्षणाची प्रक्रिया आणि संबंधीत संस्था – लालबहादूर शास्त्री अकादमी आणि यशदा

Financial Administration – अर्थ प्रशासन

Budgetary process – अर्थसंकल्पाची प्रक्रिया
Accountability – Parliamentary committees – Public Accounts Committee, Estimates committee, Comptroller and Auditor General
संसदीय समित्या – लोकलेखा समिती, अंदाज समिती, महालेखापाल

Role of NITI Aayog in Financial Planning नीती आयोगाची आर्थिक नियोजनातील भूमिका

Contemporary issues in Indian Administration – भारतीय प्रशासनातील समकालीन प्रश्न

Integrity in Administration – Lokpal, Lokayukta and CVC, ED – प्रशासनातील सचोटी – लोकपाल, लोकआयुक्त आणि केंद्रीय दक्षता आयोग, अंमलबजावणी संचालनालय
Citizen and Administration – Role of NGOs – नागरिक आणि प्रशासन – स्वयंसेवी संस्थांची भूमिका, Citizen’s Charter – नागरिकांची सनद

Disaster Management and administrative response – NDRF – आपत्ती व्यवस्थापन आणि प्रशासनाचा प्रतिसाद – एन. डी. आर. एफ. – राष्ट्रीय आपत्ती प्रतिसाद दल (हिंदी नाव – राष्ट्रीय आपदा मोचन बल)

References – संदर्भ

केंद्रीय लोकसेवा आयोगाची नागरी सेवा परिक्षा (Civil Services Exam) दरवर्षी घेतली जाते. 2021 च्या परिक्षेसाठीची जाहिरात खाली दिली आहे. परिक्षेच्या संदर्भातील प्रत्येक बाबीची – उमेदवाराची अर्हता (qualifications) अभ्यासक्रम, कोणत्या सेवांसाठी परिक्षा घेतली जाते त्या सेवांची यादी – पूर्ण माहिती या जाहिरातीमध्ये दिलेली आहे. ‘कर्मचारी प्रशासन’ या दुसऱ्या पाठातील सर्व मुद्दे समजण्याच्या दृष्टीने ही जाहिरात महत्त्वाची आहे – तुम्हाला परिक्षा द्यायची असेल किंवा नसेल तरी ही जाहिरात किंवा परिक्षेचे अधिकृत सरकरी नोटीफिकेशन जरूर वाचा :-

Video lectures

Link to all lectures https://studio.youtube.com/playlist/PLmZU-yEbAsjQIQqlTZoSFVIT3qLkXgU-u/videos

भारतीय प्रशासनाची उत्क्रांती – (audio file)